Tekst: dr Paulina Hebisz i dr Rafał Hebisz

Dr Paulina Hebisz – pracownik naukowo-dydaktyczny katedry Fizjologii i Biochemii na Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu. Współautor książki pt. Fizjologiczne podstawy treningu w kolarstwie górskim. Do 2013 r. trener klubu KTM Racing Team, w 2014 r. trener grupy SGR Team.

Dr Rafał Hebisz – trener Kadry Narodowej kolarzy górskich. Pracownik naukowo-dydaktyczny katedry Fizjologii i Biochemii na Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu. Współautor książki pt. Fizjologiczne podstawy treningu w kolarstwie górskim.

W poprzednim artykule opisaliśmy, w jaki sposób poprawiać wydajność pracy na rowerze. Jeśli dążysz do rozwoju jakiejś cechy, powinieneś także zastanowić się nad metodami kontroli swojego poziomu. Warto wiedzieć, czy dzięki treningom rozwijamy nasze możliwości i zbliżamy się do założonego celu. To bardzo ważne, bo jeśli wkładamy w trening mnóstwo czasu i zaangażowania, to warto sprawdzić, czy są one dobrze wykorzystywane. Innymi słowy, jednym z elementów treningu jest kontrola, która pozwala stwierdzić, czy zadawane obciążenie treningowe stanowi dla nas skuteczny bodziec i czy nasza forma wzrasta. Jeśli wykonywane ćwiczenia nie powodują progresu kondycji, należy się zastanowić nad zmianą środków (ćwiczeń wykonywanych podczas treningu) lub weryfikacją celów.

Co potrafi profi?

Ponieważ powyższe testy posiadają istotne ograniczenia, w diagnostyce poziomu efektywności jazdy na rowerze proponuje się bardziej zaawansowane metody oceny. Sam przebieg testów nie różni się jednak – wykorzystywany jest bardziej zaawansowany i droższy sprzęt pomiarowy:

Analizator gazów oddechowych

Wraz z wzrostem ilości wydatkowanej energii rośnie zapotrzebowanie organizmu na tlen. Nawet jeśli wykonywana jest praca beztlenowa, prowokuje ona podwyższony poziom poboru tlenu po wysiłku. Dlatego suma poboru tlenu mierzona podczas wysiłku i restytucji może być miarą ilości wydatkowanej energii i tym samym jej zmniejszenie wskazuje na poprawę wydajności pracy. Podobnie wraz ze wzrostem wydatkowanej energii rośnie ilość wydychanego dwutlenku węgla. Dodatkowe ilości tego gazu są produkowane, gdy organizm zaczyna wytwarzać kwas mlekowy. Dlatego obniżenie ilości wydychanego dwutlenku węgla jest miarą poprawy wydajności pracy.

Elektromiografia

to analiza aktywności elektrycznej mięśnia. Gdy mięsień jest aktywny, wówczas występują przesunięcia jonów posiadających ładunek dodatni lub ujemny. Wywołują one zmianę potencjału elektrycznego komórki, co jest rejestrowane przez elektrody przyczepione do skóry na wysokości mięśnia. Taka analiza pozwala stwierdzić, czy wykonywane są skurcze antagonistyczne oraz dodatkowe, niepotrzebne przy konkretnej czynności ruchowej. Pozwala również ocenić, czy kolarz jadący na rowerze pracuje w całym cyklu obrotu korbą.

Kamera termowizyjna

pozwala ocenić ilość energii termicznej, która jest promieniowana z powierzchni mięśnia. Ponieważ człowiek jest generalnie mało wydajny, tylko ok. 15% energii przetwarza w energię mechaniczną. Pozostała jest uwalniana w postaci energii termicznej. Trening pozwala zwiększyć udział energii mechanicznej do ok. 20-25%, co jest tożsame ze wzrostem wydajności pracy. Zatem jeśli w czasie wysiłku ze stałą intensywnością ilość promieniowania termicznego zmniejszy się, będzie to wskazywało na wzrost wydajności pracy. Przy tej metodzie należy brać pod uwagę grubość tkanki tłuszczowej. Jej zwiększenie będzie powodować lepszą izolację termiczną, więc promieniowanie ulegnie ograniczeniu. Może to mylnie informować nas o poprawie wydolności. Dlatego metoda ta powinna być stosowana w połączeniu z pomiarami antropometrycznymi (masa ciała, skład ciała, grubość fałdów skórno-tłuszczowych). Wydajność pracy zmienia się wraz z treningiem w zakresie 15-25%. Zmienność tego parametru u wysoko wytrenowanych kolarzy szosowych wynosi od 22 do 25%. Poprawa wydajności o 3% powoduje wzrost mocy o nieco ponad 10%. Dlatego jest ona szczególnie istotna dla prędkości jazdy na rowerze oraz tempa narastania zmęczenia. Ukierunkowanie treningu na rozwój wydajności pracy jest szczególnie istotne wśród młodych kolarzy oraz w okresie przygotowawczym. Im bardziej zaawansowanymi metodami jej oceny będziesz się posługiwał, tym bardziej precyzyjnie możesz śledzić swój rozwój i uzyskasz lepsze wyniki.

Na zdjęciach: 

Iwona Kurczab – zawodniczka SGR Racing Team Srebrna Góra. IV miejsce w Mistrzostwach Polski XC 2013

Borys Góral – zawodnik Superior MTB Energy Team Środa Wielkopolska. Mistrz Polski XCE 2013

W kolejnym artykule opiszemy podstawowe  zagadnienia dotyczące VO2 max.